Akören Köyü

M E M İ K   S Ö Z C Ü Ğ Ü

İncelediğimiz pek çok eski ve yeni lügat ve sözlüklerde, Memik kelimesine rastlıyamadık. Ancak Türk Dil Kurumu'nun yayınladığı 11 ciltlik 'Derleme

Sözlük' adlı eserin 9. cildinin 3159. sayfa-sında bu sözcüğe raslıyoruz. Buna göre, Memik deyi-mi,çeşitli yörelerde, şu farklı anlamlarda kulla-nılmaktadır.

1-Din kelimesi ve anlamı karşılığında.

2-Memik deyiminin benzerleri olan Memük,Mencik kelimeleriyle birlikte,Meme başı ve Namazda,Baş-lama Tekbirinde ellerimizin baş parmaklarını değ-dirdiğimiz kulaklarımızın arkasındaki yumuşak yer-ler. Meme sözcüğü yerine.

3-Bahar mevsimi,sürekli yağmurlardan sonra or-taya çıkan,Ur'a,ya da Erik'e benziyen,bizim köyü-müzde 'inek memesi' dediğimiz çiçek mânâsında.

SAFRANBOLU İLÇESİNİN (AKÖREN) KÖYÜNDEKİ 'MEMİKOĞULLARI' AİLESİNDEN.SECERE TABLOSUNDAKİ

SİMALAR

HACI ALİ BEY/EFENDİ; Tahminen 1720-1780 EBÛBEKİR EFENDİ: Hacı Ali Efendinin oğlu. Tahminen 1740 larda doğmuş, 29-Mayıs-1807 de, Kabakçı Mustafa İsyanında, âsîlerin baskısı sonucu, Pâdişâh III, Se-lim tarafından idam ettirilmiştir.Karacaahmet'de gömülüdür.

MEHMED/MEMİK EFENDİ/EMİR MEHMED/1.MEMİK/KOCA MEMİK; Tahminen 1760-1817.Üç aile koluna soyadını bırakan, bu zâttır. Hacı Ali Efendi'nin küçük oğludur. HACCE HADİCE KADIN: Hacı Ali Efendi'nin kızı,Ebûbe-kir Efendi ile Mehmed/Memik Efendinin kızkardaşi-dir. Tahminen 1745 lerde doğmuştur. İstanbul,Üsküdar, Karacaahmet Mezarlığında bulduğum mezarı taşında, vefatı târihi:1819 (1234) olarak yazılmıştır. SANDALCI/MEHMED EFENDİ; Tahminen 1800-1870 Ebubekir Efendinin torunudur. Ebûbekir Efendinin adını ve var-lığını bilemediğimiz oğlunun oğludur. EBÛBEKİR EFENDİ'NİN ADINI BİLEMEDİĞİMİZ KIZI: Baba-sı, Darbhâne-i Amirede (Sâhib-i Ayar) rütbesinde ve makamında bulunduğu sırada, o zamanki Darbhâne E-mîni/Nâzırı Şâkir Ahmed Bey/Paşa ile evlenmiştir.

Nerede doğduğu, köyde mi? yoksa İstanbul'da mı? hak-kında kesin bir bilgi yoktur. Bizim tahminimize gö-re (Akörende) doğup sonradan İstanbul'a getirilmiş-tir.Kendi adını bilemiyoruz ama, annesinin, yâni, E-bûbekir Efendi'nin hanımının ismi, İstanbul, Eyübsul-tanda, Mihrişâh Saltan türbesi bahçesinde bulduğum kabrinde 'Esma Hanım' diye yazılıdır. Bahse konu yaptığımız Ebûbekir Efendi'nin kızının da kabrinin aynı yerde olması gerekir.

OSMAN BEY: Mehmed/Memik/Emir Mehmed'in biricik oğ-ludur. Tahmînen 1815-1850.Kastamonu Valisi Dede Pasa nın yaverliğini yapmıştır. İsmail Efendi, Mehmet Me-mik, Salih Efendi kardeşlerin babasıdır. Genç yaşta, bu çocukları yetim bırakarak vefat etmiştir. İstan-bul'da, Şişhane Yokuşu sol tarafındaki Meyyit Mezar-lığında gömülü idi. 1926 da,burasını park yaptılar. Kabir taşı kayboldu gitti.

MEHMED/MEMİK EFENDİ'nin YÖRÜK KÖYÜNE GİDEN KIZI: Osman Beyin ablasıdır. Yörük Köyünde Cebecigil'e gelin gitmiştir. Kardeşi Osman Bey'in üç oğlu yetim kalınca,bu yeğenlerine,bir süre bu hanımın baktı-ğın cedlerimden dinlemiştim. Adını bilmiyoruz. Ru-hu şad olsun. Yörük Köyündeki Cebecigil ile hısım-lığımız buradan kaynaklanmaktadır.

ibrahim şefik efendi :Hacı ali Efendi'nin kızı o-lan, Hâcce Hadice Kadın'ın oğlu ve Ebûbekir Efendi'-nin yeğenidir. Tabiatiyle,1.Memik Dedemizin de ye-ğenidir.Çeşitli yerlerde, bu arada, Mekke'de Kadılık yapmıştır. Kadılıkların en yüksek derecesi bulunan Havâss-ı Refîa / Eyübsultan Kadılığına kadar yük-selmiş,1829 (1244) yılında Hakkın Rahmetine kavuş-muştur. Üsküdar Karacaahmet'deki kabri, annesinin ve dayısı Darphâne Ernini/Nâzırı Ebûbekir Efendi'nin mezarları yanındadır.

MUSTAFA (PAŞA) EFENDİ: Sandalcı Mehmet'in oğlu,Be-kir Çavuş'un kardeşidir. 1860-1910 lu yıllarda ya-şamıştır. Köylüler arasında PAŞA diye anılırmış. İstanbul,Şehzâdebaşında fırıncılık yapmış. Üsküdar Toygartepe yolunda, paralarını almak için kama ve bıçaklarla yolunu kesen serserilerden zor kurtulmuş Kısa bir süre sonra vefat etmiş.

Hanımı, Rumeli Muhacirlerinden bir hocanın Zehra, adındaki kızı idi. Mustafa Efendi'nin (Paşa), Akören köyünde, 'Tatsız' yöresindeki bağdaki hissesini ve Kasımlar mahallesindeki ev yerini,ölünceye kadar kendisine bakmak şartiyle hanımı Zehra Hanıma bı-raktığı yolunda düzenlediği "Ölüme bağlı tasarruf senedi" hâtıra evraklarım arasındadır.Bu senette. Büyük Babam,Emin Usta ile,köyümüzden bir kişinin

mühürleri vardır.

Mustafa Efendi'nin kabrinin,Karacaahmet"de olduğu-nu tahmin ediyorum.Yoksul ve zor yaşantı yıllarım-da, Ortaokul 1.sınıfta bulunduğum çağda,hanımı Zehra Hanımın,çok değerli yardım ve şefkatlerine nail olduğumu,kendisini rahmetle anarak belirtmek isterim. Mustafa Efendi'nin Zehra Hanımdan doğma iki kızı vardı. Makbule ve Mediha.

Nail Memik

M E M İ K  Z A D E   RAMAZAN EFENDİ (Şiirdeki Mahlâsı: SA'YI)

Târihte MEMİK adına ilk defa bu zâtta raslıyo-ruz. Bizim aile İle ilişkisi olup olmadığını bilmi-yoruz. Aşağıda da görüleceği gibi, kendisi Tire'li dir. Bilinen en büyük ceddimiz olması ihtimâli var-dır, düşüncesiyle Merhum hakkında derlediğimiz bil-gileri aşağıya alıyoruz:

1-'Türkçe Târih Yazmaları' adlı, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanmış eserin 255. say-fasında:

'Kaanûni devrinde yaşamış, Sa'yı mahlasını kullanmış tır. Manzum eserinin adı, 'Feth-i Kal'a-i Belgrad' dır. Eser,Kaanuni Sultan Süleyman'a ithaf edilmiştir. Memekzâde ya da Memikzâde,Sigetvar'da Kadılık yap-mış, orada idam edilmiştir.Vefatı târihi:(1587-8)  dir. (Hicri:996) Sözü geçen manzum eserin son beyti:

"Duasın Sa'yi-i hâtır-safânın" "Kabûl et hörmeiçün MUSTAFA'nın"

2-'Sicill-i Osmânî' sayfa 50, Üsküdar-H.Selim-ağa Kütübhânesi-Hüdâyî Nu:1120

"Sayî Ramazan Efendi (Memekzâde-Memikzâde), Tire'li-dir. (Merhabâ Efendi) kâtibi olup Kuzît'dan (Kadı-lar) oldu. (996)(1587-1588) da irtihâl eyledi. Şua-râdandır."

3-'Kaamûsülâlâm' cilt 4 -sayfa 2580, Üsküdar-H. Selimağa Kütübhânesi -Hüdâyî Nu:1203 Sa'yî Memikzâde Ramazan Efendi Tire'li olup, Merha-ba Efendi'nin Dânişmend ve Musahibi idi. Ba'de, Sket-var'da Kadı iken maktûlen vefat etmiştir. Hüsn-i hattı dahîvar idi.Şu beyt onundur.

"Nâle ney gözyaşı mey oldu ciğer pür-yânım" "Hâne-i tende hayâlin olalı mihmânım"

4-'LATİFİ TEZKİRESİ' sayfa 192

Sa'yi-i Tirevî Dânişmend taifesinden ve bu asrın (16.yüzyıl) şuarâsındandır. Hûb hattât, pür mârifet ve pâk tab-ı sâhib-i fazilettir. Şâir maârifinden fazla nâzik eş'ârı ve muhayyel güftârı vardır. Bu şiir anındır:

"Nâle ney gözyaşı mey oldu ciğer pür-yânım" "Hâne-i dilde hayâlin olalı mihmânım" "Levh-ı çehremde yazar sürh ile aşk âyetini"

8

"Kıl kalemlerle benim dîde-i hûn efşânım" "Hâr ü hâsdır ki getirdi ânı seylâb-ı ser-Şik" "Sanma yek-çeşm-i terimde görünen müjgânım"

Nail Memik

M E M İ K  Z A D E   MUSTAFA EFENDİ D. ? - Ö. 1657

Osmanlı devrinin otuz beşinci şeyhülislâmıdır. Doğum târihi ve yeri bilinmemektedir. Gençliğinde, bilgi edinmek için İstanbul'a gelmiş ve orada oku-muş, sırasıyla önce Sûleymaniye, 1642 (Hicri 1052) de Kudüs,1644 de Mısır ve 1647 de İstanbul Kadı-lıklarını yapmıştır.

Sonradan aynı yıl içinde 1647 de Anadolu ve ar-kasından Rumeli Kazaskerliğine getirildi. Bir yıl sonra azledildi ise de 1649 (Hicri 1059) da yeni-den Rumeli Kazaskerliğine atandı. Süresi dolunca evinde istirahate çekildi. 1653 de aynı göreve ye-niden getirildi. Ertesi yıl azledilerek Esîrî Meh-met Efendi ile birlikte sürgüne gönderildi. Affe-dilince yeniden İstanbul'a döndü.

Zamanında İstanbul'da başgösteren Yeniçeri ve Sipahi ayaklanmaları Vak'a-i Vakvaka veya çınar olayları ve askerlere hâkim olan ocak ağalarının saltanatı ile sarayda başgösteren Valide Kösem ile Vâlide Turhan sultanların çekişmeleri, devle-ti düzensizlik içine sürüklemişti.

10

Vaka-i Vâkvakiyye veya çınar olayı, Şeyhülislam Abdurrahman Efendinin nasıl felâketini getirmişse, Mustafa Efendi'nin de İkbâl devrini açmış oldu. 5.Mart.1656 da Hüssam-Zade Abdurrahman Efendinin istifası üzerine ve tavsiyesi ile padişah Sultan IV. Mehmet tarafından, Memik-zâde Mustafa Efendi Şeyhülislamlığa getirildi. Fakat kendisini çekeme-yen Anadolu Kazaskeri Hoca-Zade Mes-ud Efendi sa-raya etki yaparak ve Yeniçerileri ayaklanmaya şev-ke iterek, henüz onüç saatlik Şeyhülislam iken,Mus-tafa Efendiyi azlettirdi.

Hayatı hemen hemen azil ve sürgün hâlinde ge-çen ve Şeyhülislamlıkta Osmanlı tarihinde örneği olmayan bu kadar kısa bir süre Meşihatta kalan Mustafa Efendi,Bursa'ya sürgün gönderilse ise de, oradan Mekke Kadılığına atandı. Ve acele görev ye-rine gitmesi bildirildi. Sonradan kadılık görevi alınarak Halep'te oturması zorunlu tutuldu. 1657 de Halep'de öldü. Hoş sohbet bir insandı. Kendisi, otu-zuncu Şeyhülislam Müftü Ahmet Efendinin damadıdır. Kaynaklarda eserleri hakkında bilgiye raslanmamış-tır.

II

Memikzâde Mustafa Efendi Kaynakları :

1-'Osmanlı Şeyhülislamları'

Eser sahibi: Av,Dr.Abdülkâdir Altunsu. Ankara Ba-rosu üyesi. Ayyıldız matbaası Ankara 1972 sayfa 82

2-'Osmanlı Devlet Erkânı'

İsmail Hami Dânişmend.Türkiye yayınevi İstanbul 1971 sayfa 126.

3-'Meydan Larousse'

4-'Kaamus-ül Âlâm' Şemseddin Sami.cilt 6 sayfa 4435

5-'Evliya Çelebi Seyehatnamesi' 7. cilt.Kıbrısa Nefyine dâir.

NOT

Memik-Zâde Mustafa Efendiyi, "Meftûn-ı beng-ü bâdedir, câhildir, mürteşîdir" di-ye meşihatten azl ettirüb yerine geçen, entrikacı Hoca-zâde Mes'ud Efendi, sonra-dan cezasını buymuş; katledilmiştir.

Nail Memik

12

Memik-Zâde Mustafa Efendi hakkında başka bir

Kaynak.........

'KAAMÜSÜLALAM' Cilt 6,sayfa 4435

'Devr-i Sultan Mehmed Hân-ı Râbi'de mesned-i Me-şihat-i İslâmiyeye geçen ulemâdan olup salifütter-ceme Şeyhülislâm Muid Ahmed Efendinin damadı idi.

Alelusul devr-i Medâris ettikden sonra 1642 de Kudüs,ba'de Mısır ve 1647 de İstanbul Kadısı ve yi-ne o sene Anadolu ve ba'de Rumeli Kazaskeri olmuş ve 1656 da Çınar Vak'ası üzerine Makaam-ı Meşihat-i İslâraiyeye nasb olunmuş ise de taîfe-i bâğiyenin itirazı üzerine 13 saat sonra azl ve Bursa'ya i'zâm olunarak oradan, mücâveret etmek üzere Mekke-i Mü-kerremeye azimetine müsâde olunmuş ve ertesi sene Haleb Kadılığına nasbolunarak 1657 de orada vefat etmiştir.'

'EVLİYA ÇELEBİ SEYEHATNAMESİ' cilt 7 den.

'Çarşamba günü vüzerâdan Gürci Mehmet Paşa zor-balar tarafından bulunup dilini zaptetmediği içün Memikzâde ve Nakîbüleşrâf Kuddüszâde ile birlikde Kıbris Adasına nefy-i beld oldular.'

Nail Memik

13

DARPHANE  NAZIRI   "EBUBEKİR   EFENDİ"

14

DARPHANE  NAZIRI   EBÛBEKİR  EFENDİ'NİN HAYATI

-Faydalanılan Kaynaklar,Vesikalar:

1-Cevdet Paşa Târihi... Beyazıt Umumi Kütüphane-si. Cilt 7-8 sahife 216.Bir başka tab'ında cilt 8 sahife 165.

2-Mustafa Necib Efendi Târihi... İstanbul,Fâtih Millet Kütübhânesi. Târih 580!Tercüme-i Nâzır-ı Darphâne Ebûbekir Efendi.'

3-Ahmet Asım'ın (ASIM TARİHİ) adlı eserinin 11. cildinde.

4-Sicilli Osmani-Tezkire-i Meşahir-i Osmaniye.... Eserin sahibi, Mehmet Süreyya. Cilt 1,sahife 183. Üsküdar Selimağa kütüphanesi, hüdayi kısmı 1120 numarada kayıtlıdır. Neşri,1308. 5-Kabakçı Mustafa....Reşad Ekrem Koçu. İstanbul İskender matbaası.Sahife 40.Neşri 1968.(Kütüpha-nemde mevcut)

15

Ebûbekir Efendi, tahminen 1740-1745 yıllarında, Safranbolu'nun Akveren köyünde doğmuştur. Târihi ka-yıtlarda, vefatı sırasında 'bir pîr-i fanî' olduğu ve bu târihin de 1807 (1222) yi gösterdiği bilindi-ğine göre, doğumunun da en az 1740-1745 olması gere-kir.

Babası Hacı Ali Efendi'dir. Kesin olarak bilinen en büyük ceddimiz işte bu 'Hacı Ali Efendi'dir. Ha-cı olduğunu aile yaşlıları söylerlerdi. Fakat,Ebûbe-kir Efendi'nin babası olduğu, Kasımlar'daki çeşme-sinde açıkça yazılıdır. "....Ebûbekir Efendi bin Ali,

Hacı Ali Efendi'nin doğum tarihi, nerelerde bu-lunduğu, nasıl ve ne zaman hacı olduğu, vefatı tari-hi ve kabrinin bulunduğu yer belli değil. Tahminen 1720 lerde doğmuş olması gerekir. Kızı, Hadice Kadın da Hacı olduğuna göre belki de hacca beraber git-mişlerdir. Hacı Ali Efendi'nin öteki oğlu, yâni, Ebû-bekir Efendi ile Hadce Hadice Kadın'ın küçük karde-şi Mehmed,(Emir Mehmed)(Memik) merhûm,Akveren'de, yukarı Mezarlıkta, çifte sakızlaa dibinde medfun ol-duğuna göre, babası Hacı Ali Efendi de muhtemelen aynı yerde gömülüdür.

Ebûbekir Efendi'nin annesi hakkında hiç bilgimiz yok.

16

Yukarıda da kısaca değindiğimiz gibi, Ebûbekir Efendi'nin iki kardeşi daha vardır. Bunlardan biri Hacce Hadice Kadın'dır. Öteki de,Memik,ya da Emîr Mehmed diye anılan, Mehmed Efendi'dir.Başka bir de-yimle bunlar,Hacı Ali Efendi'nin öteki çocukları-dır.

Hacce Hadice Hanım'ın mezarını da ben buldum ve böyle bir mübarek halamızın varlığını ilk defa ben tesbit etmiş oldum. Merhûme,Üsküdar'da Karaca Ahmet Mezarlığında, Ağabeyi Ebûbekir Efendi'nin yanında gömülüdür. Vefatı târihi 1819 (Hicrî 1234) dur. Hâcce Hadice Kadının "Havâss-ı Refia:Eyüb Sultan" Kadılığında bulunmuş ve 1829 (1244) da vefat etmiş bir oğlu olduğunu da,aynı yerdeki büyük kavuklu me-zar taşını okuyarak biz tesbit ettik. Bu notlar ara-sında, bu üç mezarın yeri ve yazıtları hakkında ay-rı bilgi verilmiştir. Sözü geçen, Hacce Hadice Ka-dının oğlu ve Ebûbekir Efendi'nin yeğeni olan bu Kaadı Efendi merhumun adı, İbrahim Şefik'tir. Büyük ve itibarlı bir zat olduğu, mümtaz bir mevki ve rütbe olan, Havass-ı Refia:Eyüb Sultan Kadılığı-nı ihraz etmesinden ve kavuklu, muhteşem mezar ta-şından anlaşılmaktadır.

17

Ebûbekir Efendi merhumun küçük biraderi Mehmed (Emir Mehmed-MEMİK Efendi) Efendiye gelince: Doğrum târininin, ağbeyisininkinden sonra 1770-1780 lerde olması gerek. Zira, oğlu Osman Bey'in 1810 lar-da doğduğu tahmin ediliyor. Buna göre, Ağabeyi ve Ablası ile arasındaki yaş farkının fazla olduğu an-laşılıyor. Belki de, Hacı Ali Efendi'nin sonradan ev-lendiği ayrı bir hanımından doğmuştur? Köyde,Yukarı Mezarlıkta, Çifte Sakızlaa dibinde gömülü olduğunu ailenin yaşlıları söylerdi. Vefatı tarihi de bilin-miyor. Rivâyeten söylendiğine göre,ağabeyi Ebûbekir Efendi'nin yanına, istanbul'a gitmek istemişse de, Ebûbekir Efendi:"Sakın gelme,çift-çubuğunu bırakma, benim sonum belli olmaz" meâlinde ve âkibetini çok önceden görürcesine haber göndererek mâni olmuştur. Buna karşılık, hemşiresi Hadice Hanımı yanına aldığı yanyana gömülü olmalarından anlıyoruz.

Memik dedemizin oğlu, Osman Beğdir. Tahminen 1810-1850. Bizim sülâleye, bu iki ceddimizden kinaye ola-rak MEMİK OĞULLARI ya da OSMAN BEĞ OĞULLARI derler. Osman Beğ'in de üç oğlu olmuştur: Eczacı SALİH EFEN-Dİ 1842-1898, MEHMED:MEMİK (ikinci):Küçük MEMİK ki asıl bizim kolun ceddidir 1845-1901. Ve Garip Ağa İSMAİL EFENDİ 1848-1925.

18

Ebûbekir Efendi merhum, Mustafa Necip Efendi Tâ-rihi'nin yazdığına göre, düşmanlarının tamah ve ta-arruzlarına tehammül edemeyib, köydeki çift çubuğu-nu bırakarak, epeyce ileri bir yaşta, İstanbul'a git-miş, hemşerilerinin sayesinde Darphâne-i Amîre'ye hammal olmuştur. Fakat, kendisi okur yazardır ve her-kesin mizacına göre hareket edebilen bir yaratılış-tadır. Bu nedenle çevresine kendisini çabucak sev-dirmiş ve memur sınıfına alınmıştır. Diğer Târihler-ce de teyid edilen bu bilgiler bize,o târihlerde (1750) köyümüzde okul bulunduğunu ve İstanbul'da hemşerilerimiz olduğunu ispatlamaktadır.

Darphâne-i Amire'de yükselmeye başladı. Önce, Kef-cenâzırı oldu. Bu görev, Devletin altun stoklarının sorumluluğu gibi çok önemli bir iştir.

Bu arada,tahmin edilir ki, çoluk-çocuğunu köyden yanına aldı. Bunlar kimlerdir? Erkek çocuğu hakkın-da hiçbir bilgimiz yok. Torunu,yâni oğlunun oğlu olması gereken 'Sandalcı' diye meşhur,Mehmed Efen-diyi biliyoruz.(Bu hususta yazdığım notlara başvu-runuz.)

Hanımı kimlerdendir? Bunu aşağıda anlatacağım. Kızı olduğu kesinlikle biliniyor. Adını henüz bilemediği-miz bu kızını,sonradan Darphâne Nazırı olan, Şakir

19

Ahmet Efendi ile evlendinmiştir. (Bu kol hakkında da notlarım arasında geniş bilgi vardır.) Kız kardeşi Hadice Hanımı da yanına aldığı anlaşı-lıyor. Bu hanım evlenmiş, Hacı olmuş, oğlu İbrahim Şefik Efendi ise Eyüpsultan Kadılığına kadar yük-selmiştir.(Bu hususta da yukarda ve mezar kitabele-rine ait notlarda tafsilat verilmiştir.)Küçük bira-deri Emir Mehmed-Memik'i İstanbul'a gelmekten men ettiğini yukarda belirttik.

1785 lerde, Darphâne-i Amirede ve genellikle dev-let hiyerarşisinde önemli bir derece ve rütbe olan 'Sâhib-i Ayar'lık, kaydı hayat şartile Pâdişâh III. Selim tarafından Ebûbekir Efendi'ye verildi. Sahibi Ayarlık, Osmanlı İmparatorluğunda, darbedilen, yâni basılan altın ve gümüş paraların ayarını tâyin ve kontrol eden bir uzmanlık makamıdır. Zaman zaman hoşnutsuzluklara, isyanlara sebep olan para ayarı konusunda, Ebûbekir Efendi'nin önemli ıslahat yap-tığı ve hiçbir sızıltıya meydan bırakmadığı, Mâliye Bakanlığı adına radyoda yapılan bir konuşmada be-lirtilmiştir.

1790 (H.1205) de, Köyde Yukarıköy çeşmesini ihya etti. Bu,onun ilk hayır eseridir.(Çeşme kitabeleri notlarıma bakınız)

20

Nihayet, Hicri 1216, Milâdi 1801 de,III. Selim'in irâdesi ile damadı Şakir Ahmet Efendi'nin yerine Darphâne Emini-Nâzırı oldu.

Ahmed Cevdet Paşa merhum, Darphâne Nezâreti içün, 'Hasret-ül rical'deyimini kullanır. Demek ki rica-lin hasret duyduğu bir menfeat ve irtikâb ocağıdır, 'Netâyic-ül Vukuuat' adlı eserin sahibi, Defter-i Hâkaanî ve Evkaf-ı Hümâyûn Nazırı Mustafa Nuri Pa-şaya göre, Vezirler ve Şeyhülislâmlardan, sonraları da Vüzerâ Kethüdalarından sonra gelen ikinci dere-cede bir protokol makamıdır. Görevi, şimdiki Hazine Genel Müdürlüğüne, Darphâne ve Damga Matbaası Mü-dürlüğüne denktir.

Ebûbekir Efendi merhum, daha Sâhib-i Ayarken mâ-li durumunu düzeltmişti. Yukarıköy çeşmesini esas-lı bir şekilde tamir ettirmesi bu devreye raslar. Darbhâne Emini olunca daha da zenginleşti. Muhte-meldir ki çok debdebeli, şahane bir yaşantısı vardı. III. Selim'in çok sevdiği yakınlarından biri idi. Bayezid'de,Yemeniciler civarında konağı vardı. Bel-ki de başka Sâhilhâne, yalı gibi mülkleri de mevcut idi.

İstanbul, Beyaz'daki konağından şöyle haberdar oluyoruz:

21

Kabakçı İsyanı sırasında âsîlerin katlini istediği zevat arasında Bahriye Nazırı Hacı İbrahim Efendi de vardır. Merhum Necib Asım Beyin Tarih-i Osmâni Encümeni Mecmuasında yayınladığı, müverrih Asım E-fendiye ait evrak meyânında şu kayda rastlıyoruz; Bahriye Nazırı Hacı İbrahim Efendi, bir müddet bir yerde gizlendikten sonra kira kayığı ile yalısına kaçmıştır. Fakat can korkusuyla kayıkçıya, fazla bah-şiş bırakmıştır. Bundan şüphelenen kayıkçı,onu ih-bar eder."Bâbıâliden bâemr-i Hümâyun cüst-ü cûsuna (aramaya,tahkike) memur olanlar, yalısını basup,sak' landığı su mahzeninden suları akarak, gulamı ile ih-raç ve andan Yalıköşkü'ne çıkarıp bir kirâbargirine irkâb ve Bâbıâlide Çavuşbaşı odasında bir kahve iş-râbı ile mumaileyh Çavuşbaşı Hamdullah Bey tesli-yet kaydında iken Cünûd-ı Şarkiyye (âsiler) andan ahz ve etrafını ihata ile mâşiyen (yaya olarak) Meydana götürürler iken içlerinden biri sakalını kesib "Buna gizli Sıtma derler,bir âdemi tutacak olursa elinden halâs mümkin olmayub lâkin sakalımı kılı kendi mazarratını vâkidir" diyerek ve kılları-nı ana-buna vererek Maazallahüteâlâenvâızül haka-ret ederek BEYEZİD'DE DARBHANE NAZIRI MAKTÜL BEKİR EFENDİNİN KONAĞI ÖNÜNE alay-ı vâlâ ile vusulünde..

22

Cülus günü akşama bir saat kalarak (KONAĞI MERKUM ÖNÜNDE) tasâdüf eyliyen Cebeci Taifesi tarafından ...bin pâre edilmiştir...(Târih-i Osmânî Mecmuası Cüz 39,Sayfa 185-186)

Yukardaki târihî belge, Ebûbekir Efendinin kona-ğının semtini ve varlığını açıkça gösterdiği gibi bunu doğrulayan, okuduğum başka bir vesikada da, kona-ğın Yemeniciler Çarşısı tarafında bulunduğu açık-lanmaktadır.

Ebûbekir Efendi, servetini değerlendirerek hayır eserleri yaptırmaya devam etmiştir. Araç Çayı üze-rinde yaptırdığı muhteşem köprü hâlâ daha durmak-tadır. Kasımlar Mahallesinde, yâni bizim mahallede-ki çeşmesinin suları ise, merhumun ruhuna rahmet gibi dökülmektedir. Bu çeşme kitabesi ile de bir özellik taşımakta, aile târihimize ışık tutmakta-dır. (Bak: Kitabelere ait notlar) Bartın yolu üzerin-de de bir çeşme yaptırdığı söylenmiştir. Fakat,gö-rüp doğrulamak mümkün olmadı.

Yukarda bahis konusu ettiğimiz Araç Çayı üze-rindeki Ebûbekir Efendi Köprüsünün kuşaktan kuşa-ğa yankılanan bir macerası vardır: Rivayet olunur ki, merhum 1806 (1221) yılında, yâni, Kabakçı Mustafa İsyanında şehid edilmesinden bir

23

yıl önce köprü ve çeşme yaptırmak için köye gelmiş-tir. Malzeme hazırlanıp inşaatın bir kısmı tamamlan-mışken, Pâdişâh III. Selim kendisini İstanbul'a geri çağırmıştır. Merhum, köprünün ikmâlini o zamanlar kö-yün ağası olan Molla Osmanoğlı'na emânet etmiştir. Tabî, yontma taşlar, diğer malzeme ve keselerle altın Para da adı geçene bırakılmıştır. Molla Osmanoğlu gerçekten köprüyü ikmâl etmiş, fakat artan malzeme ve paralarla Kayadibindeki ev yerine hamam ve havuz yaptırarak uhdesinde değerlendirmiştir. Molla Osmano oğlu hamamının enkâzındaki taşlar ve havuzunun taş-ları, köprününküne çok benzerler. Köprüye, halk ara-sında, Molla Osmanoğlu Köprüsü, denilmesinin nedeni budur, ama, temel ayaklarından birine yerleştirilmiş taşdaki kitabe, köprünün EBÛBEKİR EFENDİ KÖPRÜSÜ ol-duğunu açıkça göstermektedir.(Bak: Adı geçen köprü-ye ait kitabe)

Sözü edilen köprüye, bir de, Garibağa Köprüsü, der-ler. Nedeni, Memik sülâlesinden merhum Mehmed Ağa (Ga ribağa) tarafından esaslı bir onarıma tâbi tutul-masıdır. (Bak: Bu konuda ve konularda, Çanakkale,Ana-fartalar gazetesinde yayınlanmış yazılarım. 'Köyüm-den Portreler' adlı yayınlanmış eserim.)

24

Ebûbekir Efendi, doğru, mert ve cesur bir zattır.

"Târih-i Osmâni Encümeni Mecmuasının 34. cüz'ün-de (1.10.1331 tâ. ve 597. sayfa) Necib Asım Bey ta-rafından neşredilen, Müverrih Asım Efendi'ye ait metrûkât arasında bulunmuş bir vesikadan şunları öğrenmekteyiz:

Ebubekir Efendi Merhuma DELİ BEKİR dendiğini öğre-niyoruz. Müverrih Asım Efendiye ait bu notların baş-ka bir yerinde de, DELİ ZENGİN BEKİR deyimi geçiyor, Demik ki, biraz delişmen ve de Asım Efendinin hase-dini uyandıracak kadar ZENGİN bir zat.

Bu vesikalar,aynı zamanda, Mürtekib Defterdar ta-rafından hazîne aleyhine ve kendi çıkarı için yapı-lan bir "Mukaataa" ihalesinin, Ebûbekir Efendinin müdehalesiyle nasıl bir anda bozulduğunu ve devle-tin menfaatinin nasıl korunduğunu,dolayısıyla,mer-humun doğruluğunu, büyük nüfus sahibi olduğunu, bir müdehalesi ile bir Defterdarın azl edilebildiğini, Padişah ve Sadrâzamın itimat ettiği bir kimse oldu ğunu, kendisine "DELİ" dedirtecek kadar da cesurlu-ğunu göstermektedir.

25

KABAKÇI  MUSTAFA  İSYANI

İsyanın nedenleri: Pâdişâh III. Selim'in, Nizâmı cedit askeri teşkil ederek Yeniçeri Ocağını kaldır-mak istemesi ve yeniliklere, devrimlere taraftar ol-ması, sebeblerden biridir. Ayârı bozuk para (Ma'şûş), sikke basılması ki, bu, Ebûbekir Efendi'den önceki Darbhane Nâzırlarının, özellikle Yusuf Ağanın mari-fetidir. İsyânın bir başka nedeni, Pâdişâhın etrafın-da şımarık bir zümrenin türeyip devlet hazinesinden ya da rüşvet ve irtikâp yoluyla zengin olmaları, Sad-razamları bile küçük görmeye başlamalarıdır.

Yukarıda belirttiğimiz bütün bu nedenler, Yeniçe-rilerle, gericilerin birleşmesine sebep olmuştur. İs-yancıların başı, Kabakçı Mustafa Çavuştur. İlk ayak-lanma, Boğaz sahil Muhafızları olan Yeniçeri Yamak-larından başlamıştır. Târih 17.Rabiulevel.1222. Rûmî Mayıs'ın 13. günü. Milâdi 25.Mayıs.1807.P.tesi dir. Asiler o gün ayaklanarak Boğaz Nazırı ile Yamak Ağasını öldürüp İstanbul üzerine yürümeye başlamış-lardır. Boğazın Rumeli sahilinden ilerlemektedirler. Yolda katılanlarla, güruh gittikçe büyümüştür. Buna rağmen, Üsküdar ve Balmumcu kışlalarındaki Nizâmı-cedid askeri, âsilerin üzerlerine salınsa idi, hepsi

26

de çil yavrusu gibi dağılacaklardı. Nitekim,birara 'Nizamicedid'ler geliyor' diye bir ses duymaları i-le darmadağın olmuşlar, fakat, tekrar toplanmışlar-dır. Ne yazık ki III.Selim, kan dökülmesin diye bu tedbire başvurmamıştır.

Sadâret Makaamına gelince:Sadrıâzam İbrahim Pa-şa, cephede muharebe ile meşguldür. Yerine, Sadâret Kaymakamı, Köse Musa Paşa görevdedir. Ve isyanı ge-riden geriye, perde arkasından körüklemektedir. Hat-ta, ayaklanmanın asıl tertip ve idarecisi bu hâin Köse'dir. Napolyon'a, Akka Kalesinde, unutulmaz bir

Türk sillesi indiren Cezar Ahmet Paşa, bu hâin için 'Adı Musa,boyu kısa,kendi köse''Bu heriften hayır gelmez'diye senelerce evvel onu hizmetine almamış-tır. Olaylar,Cezar Ahmet Paşa'nın adam tanımaktaki isâbetini isbat etmiştir.

Şeyhülislâm, Topal Atâullah İshakzâde de,Köse Musa Paşa gibi III.Selim'e,onun etrafındaki yeni-lik taraflısı ricâle düşman, kindar, haris bir adam-  dır. Gericidir. Asîlerle beraberdir.

26.Mayıs 1807 Salı,27.Mayıs.Çarşamba, 28.Mayıs

Perşembe günleri, devlet ricalinin çoğu Bâbıâli'de

toplanmışlar,duruma çare aramakla vakit geçirmiş-lerdir. Ebûbekir Efendi de bu zevat arasındadır.

27

Sadâret Kaymakamı Köse Musa Paşa'nın asıl maksadı ricali oyalamaktır. Nitekim elaltından eşkiyâya ha-ber göndererek teşvik etmekte, Nizâmıcedid askerini mahsus işe karıştırmamaktadır. Hatta, Pâdişâhı önce-leri oyalarken, isyan kıvama gelince tehdit etmek-tedir.

Asiler,nihayet ET MEYDANI na geldiler(şimdiki Taşkasap ile Çapa arasındaki bölgenin kuzeyinde) Yeniçeri Odalarında toplandılar. Sözde Ulama, gerici oldukları için bunlara katıldılar. İsteklerini ile-ri sürmeye hazırlandılar. Gerçekte bu talepleri, Kö-se Musa ile Topal Abdullah hazırlamışlardır. Ve bir örneğini âsilere, bir suretini de 'Asilerin talebi şu zevatın kendilerine teslimidir ve gayri halâs yoktur' diye Pâdişâha göndermişlerdir. Bâbıâlide'ki rical ise,bundan habersizdir.

Köse Mûsa Paşa'nın kin ve hasetle intikam almak istediği ve mallarına göz diktiği, âsîlere teslimi istenen devlet ricali ve III. Selim'in yakini olan zevat şunlardır.

1-Devlet ve Saltanat Müsteşarı, İbrahim Nesim E-fendi. İbrahim Kethüda, âsiler tarafından kılıç ve sopalarla, bıçaklarla parça parça edilmiştir.

2-Bahriye nâzını Hacı İbrahim Efendi. 'Gizli Sıt-ma' diye meşhur olup, nasıl yakalandığını ve nasıl

28

parçalandığını yukarılarda izah ettik.

3-Rikâb-ı Hümâyun Kethüdası Memiş Efendi. Babıâ-li de boğdurularak şehidedilmiştir.

4-Reisülküttab Vekili Safa Ahmet Efendi. Babıâli-de boğdurularak şehidedilmiştir.

5-İrâd-ı Cedid Defterdarı Ahmet Bey. Yegâne kur-tulan bu zattır.

6-Vâlde Kethüdası Yûsuf Ağa. Yukarıda bahsi geçen bu zat, Hac'da olduğundan, Haç'dan dönüşünde idam e-dilmiştir.

7-Enderun-ı Hümâyun ricalinden Sır kâtibi Ahmed Efendi. Sonradan kılıç ve bıçaklarla parçalanmıştır.

8-Mâbeynci Ahmed Bey.Kör Ahmed/Netâyic-ül-vu-kuata göre Kürt Ahmet. Bu zat da âsilerce parçalan-mıştır.

9-Bostancıbaşı Şakir Bey.Saray-ı Hümâyunda bo-ğularak şehidedilmiştir.

10-Müderris, Kapan Naibi Lütfullah Efendi. Sonra-dan idam edilmiştir.

11-Darbhâne Nazırı Ebubekir Efendi. Boğularak şehidedilmiştir. Hikâyesini ayrıca ve ayrıntılı o-larak anlatacağız.

29

EBÛBEKİR EFENDİNİN ŞEHİD EDİLMESİ

Köse Mûsa Paşanın ve Şeyhülislâmın hazırladığı, yukarıda belirttiğimiz listeyi alan Pâdişâh, Sır Kâtibi Ahmet Efendi ile Mabeyinci Ahmet Beyi daha çok sevdiğinden ve o sırada sarayda bulundukların-dan "Sizi de isterlermiş, gayri başınız çâresine ba-kın ve illâ alurlar" diye keyfiyeti kendilerine ha-ber vermiş ise de, feci âkibetten kurtulamamışlar-dır. Bu ikisinden ve Vâlde Kethüdası Yûsuf Ağa'dan başka, geri kalan devlet ricali, yukarıda da söyle-diğimiz gibi Bâbıâlidedirler. Yâni, Köse Musa'nın e-li altında oyalanmaktadırlar. Bu meyanda, Pâdişâh, İbrahim Kethüda'ya dokunulmaraasını Köse'den iste-miş, uzun tartışmalardan sonra bu zât meclisi terk etmiş, durumu en sonunda anlıyarak tebdîl-i kıya-fetle kaçmış ise de, bilâhare yakalanup idam edil-miştir.

Hulâsa, Pâdişâh, geri kalanların teslim edilmele-rine çaresiz razı olmuş, sözü geçen onbir kişinin âsilere teslimi hakkındaki tezkirenin altına "ha-lâs imkânı yok ise kayıtları görülsün" diye ferman etmiştir. Bu defter böylece, Bâbıâliye geri çevrilin-

30

ce, zâten bunu bekliyen Köse hâini, hemen orada, yâ-ni Babıâlide, esasen elinin altında, oyalayarak hazır tuttuğu zevatı idam etmiştir. Ebûbekir Efen-di de işte bunlar arasındadır. Kesik başları âsile-rin toplandığı yere gönderilmiştir. Demek ki, Bâbıâ-lide boğularak şehid edilenler dört kişidir. Târih 28.Mayıs.1807 Perşembe'dir.(20.Rabiulevel.1222)

Ahmet Cevdet Paşa merhum, Tarih-i Cevdet'inde; Pâdişâh içün:"Ashâb-ı fitne ve fesadın canlarına kıyamaz iken, cânu gibi sevdiği zevatın idamlarına müsâde etmiştir" diyerek onu kınamaktadır.

Ebûbekir Efendi, yukarda yazdığımız gibi, Bâbıâ-lide şehid edilmiştir. Bu notlar arasında örnekle-ri bulunan târihi belgelerden öğreniyoruz ki, mer-hum, şimdiki İstanbul Vilâyet Konağının bulunduğu yerdeki eski Babıâli binasında,(Kum meydanına ba-kan köşkün alt katında, Kürk odası bitişiğindeki bir odada) boğulmuştur. Onun kesilen başı da, diğer-leri gibi, âsilere gönderilmiş, cesedi ise ailesi-ne teslim edilmistir. Bu aile efradı kimlerdir? Bizce bilinmeyen oğlumudur? Kızı ve damadı Şakir Ahmet Efendi midir? Hemşiresi Hacce Hadice Hanım mıdır? Bu noktayı aydınlatacak bir delil yok.

31

Bilinen bir şey varsa, "Katledilen ricalin nüku-ut ve mücevheratı ve emvâli, Köse Musa Paşa başta olmak üzere yağmacıların elinde kalmıştır. Maktuu-lînin hâne ve sâhilhâneleri mîrâs-ı peder gibi beyinlerinde taksime ibtidar olunmuştur."

Ahmet Cevdet Paşa'nın bu cümlesinden anlaşıl-dığı üzre, Ebûbekir Efendi'nin de varı-yoğu, bütün servet ve emlâki, bu arada İstanbul, Beyezid'deki konağı erbâbı, yağma elinde kaldı. Oysa, o devrin mevzuatına göre, bunların hâzineye, yâni Maliyeye kalması gerekirdi. Ebûbekir Efendi'nin devamı olan Sandalcıgil'in fakr ve zaruret içinde kalmaları her halde bundan ileri geliyor.

Merhumun başsız cesedini alan ailesi, onu, Üskü-dar Karacaahmet'de toprağa vermiş. Sonradan Hemşi-resi Hacce Hadice Kadın ile yeğeni Kaadı İbrahim Şefik Efendi de yanına gömülmüş. Bu aileden kim-ler köye giderek sülâleyi devam ettirmiş? Öğrene-medik.......

32

MERHUM EBÛBEKİR EFENDİ HAKKINDA YAZILANLAR

O yıllarda Vak'anüvis (Resmî Tarih Yazıcısı) bu-lunan Asım Efendi; Ebûbekir Efendinin şehid edilme sini sevinçle karşılamakta ve şöyle yazmaktadır: (...Ve katl olunmadıkça Darbhâne-i Amire Nezâreti yed-i tegllüb ve batışesinden halâs mümkin olmıyan KAARUN-I KERMANİYANI DELİ ZENGİN BEKİR EFENDİ Bâ-bıâlide, Kürk odasına muttasıl bir odada müteakiben idam........ve ruûs-ı maktûaları toptan meydana ir

sâl ile emr-i dünyâda kârları temam olmuştur....) Târih-i Osmâni Mecmuaları (sayfa 181).

'Mehmed Süreyya' merhum da,"Sicill-i Osmâni'de, Ebûbekir Efendinin vefatı için şöyle yazmaktadır: (....1222 Rabiulevelininsekizinde (yanlış) maktû-len fevt olmuştur.Karaca Ahmet'de medfundur.Sofi, mürâi,mizaçgir bir pîr idi.)

Ahmet Cevdet Paşa ise, Târih-i Cevdet'inde, cilt 8,saife 165....Sofîve mürâî bir pir-i fanî olduğu

halde Nizâmıcedid meraklusu görünmekle o dâhi bu def'a gürûh-ı mazlumine katıldı.......

'Mustafa Necip Efendi Târihi'ndeki bu konuda ya-zılmış satırların sonlarında:

(Hasbel kader vartayı mezktureye duçar olup tâ-rik-i kâr ü bâr-ı hayat ve lâbis-i siyâb-ı memat

33

oldu. Esmer-ül-LEVN, mekşuf-ül ayn, hısset-i tabîate müptelâve servet-i idhar ile şöhretnümâ, mütteki-i müteassıb, mezheb-i zâhir-i beyn mürâî meşreb bir pfr-i fanî idi. Kum meydanına nazır Bâbıâli Köşkü-nün tabaka-i süflâsında mahnûkaa idam ve ser-i mak-tûların mecma-ı eşkiyâya irsâl-ikrâm edildi. Rahme-tullaah-ı aleyh....

Bütün bu yazılanlardan çıkan özet sonuç şudur: Merhum, esmer renktedir. Her iki anlamda da açık göz-lüdür, itikaadı taassub derecesinde kuvvetlidir. Her-kesin nabzına göre şerbet vermesini bilir. Mürâîdir. Zâten böyle olmasa, o devrin koşulları içinde o mev-kie çıkamazdı. Delişmen, zekî ve Kaarun kadar zengin-dir. Feleğin acı tatlı olaylarını görmüş, tecrübeli bir zâttır. Mesleğinde ehil ve rakipsizdir. Fakat, ne olursa olsun bir devrimcidir. III, Selim'in İnkilapçı kadrosu içinde mümtaz bir yeri vardır. O tehlikeli ve nâzik makamda altı yıl rakipsiz bıra-kan, daha önceleri de Sahib-i ayarlığı kaydı hayat şartile veren Pâdişâhın, çok güvendiği kimselerden biridir. Ve nihayet bir Devrim Şehididir.

Müverrih Asım Efendi, edebiyat târihimize Türkçü ve yenilik taraftarı diye geçmesine rağmen III. Se-lim'in yapmak istediği yeniliklerin karşısında yer

34

almıştır. Pâdişâhın, Nizâm-ı Cedidin ve teceddüt ta-raftarı ricâlin müdhiş düşmanıdır. Mükemmel bir so-kak küfürbazıdır da. Târih-i Osmânî Encümeni Mecmu-asının 39. cüz'ünde, Necip Asım Bey tarafından ya-yınlanan notlarında, Nizâm-ı Cedid ve devrim yönlü-ler için "Yedi başlı ejderha",Hanâzır (Hınzırlar), "İtlafla Moskof taburu imhası gibi sevaptır"," On iki nefer melâin-i hınnâs-ı karın"," On iki nefer hûne-i devlet ve zaleme-i mülk ü millet"  gibi ağır sözler kullanmaktadır. Kabakçı İsyanını da,'Madde-i Hayriye' diye tebcil etmektedir.

Hülâsa, bu Asım Efendi'nin, Ebûbekir Efendi Merhu-mun da dâhil bulunduğu yenilik taraftarlarından kuyruk acısı olduğu, ya da, ne olur ne olmaz, isyancı-lar başa geçerse post kapmak için böyle göründüğü anlaşılıyor. İsyancılara, Guzzat-ı Şarkıyye, deyimini kullanması da bu kanaatımızı doğrulamaktadır. Vak'a nüvis'lik çok iyi ve faydalı bir müessese olmakla beraber, işte bu taraf tutma, ya da, zamanın nüfuslu kimselerinin etkisi altında kalarak gerçekleri de-ğiştirme ihtimâlini doğurmaktadır.

İşin garip tarafı, Asım Efendi, ölümünden çok son-ra yayınlanan bu notlarındaki bilgi ve kanaatları-nı, basılı eseri olan iki ciltlik târihine alamamış-tır. Şu hâle göre, ya medeni cesareti yoktur, ya da

35

notlarında yazdıkları yalandır. Daha doğrusu,not-larında kalan görüşlerinin samimi olmadığını bil-mektedir.

Binâen aleyh, Asım Efendi'nin, Merhum büyük amu-camız için yazdıklarını ihtiyat kaydiyle dikkat na-zarına almak gerekir. Cevdet Paşa Târihi'nin de baş-lıca kaynağı Asım Târihi olduğuna göre, oradaki ka-naatlere de aynı açıdan bakmak lâzımdır. Memleketin-de rençber iken gurbet diyarına gelüp hammallıkla işe başlamak, sonra kademe kademe yükselmek, mevkiye servet sahibi oymak, devlet ricali arasına karış-mak, Pâdişâhın yakini olabilmek, ve nihayet,devrim hareketine dâhil olup bu yolda şehidlik mertebesi-ne erişmek, bu arada, hâlâ daha ayakta kalan hayır eserleri bırakmak ve kendisi hakkında çok şey söy-lendiği hâlde (hırsız) dedirtmeyecek kadar doğru kalabilmek, Asım Efendi'ye bile nasib olmayan bir karekteri ve şahsiyet sahibi olmayı gerektirir. Bunlardan dolayı, MEMİKOĞULLARI, bu en büyük Amuca-ları ile her zaman övünmekte haklıdırlar.

Tanrı Rahmetini, Peygamberimiz şefaatini esirge-mesin. Amin.

Nail Memik 1975

36

Ebûbekir Efendinin Yanan Evi Yerine

Yenisinin Yapılması Nedeniyle

Ebced Hisâbiyle Düşürülen

Tarih

"Karargâhı kim olmuş idi harikzede" "Tasannu' etti Ebûbekir Efendi idrâk"

"Misâl-i fas-nigîn oldu beyt-i matbûı" "Ki resm-i dilkeşîdir hayret-âver hâkkâk"

"Yapıldı mevki-i pâkizede dedim târih" (Yerinde yapdı Celâlî Efendi hâne-i pâk)

(H.1195)(M.1780)

Ebûbekir Efendinin Vefatına, Keçecizâde İzzet Molla Tarafından Düsürülen Târih

"Sâbıkaa Sâhib-ayârın nakd-i ömri oldı kaal"

(H.1222) (K.1807)

37

( YUKARI KÖZDEKİ CEŞMENÎN-EBÜBEKÎR EFENDİ ) TARAFINDAN BİRİNCİ TAMİRİNE DAİR

KİTABE

Ebûbekir Efendi Sâhib-ül-ayar -Talebkâr-ı eltâf-ı birûzdegâr

Fena bulmuş iken bu çeşme temâm Yeniden bina kılındı etti îmâr

Sene fî-1205-(1790)

(Kasımlardaki EBUBEKİR EFENDİ ÇEŞMESİ) KİTABESİ

Sâhib-ül-hayrât ve-l-hasenât abd-ül-gaffâr Sâhib-ül-ayar Ebûbekir Efendi bin Ali innallâhe bikeremet-il-hafi ve-l-celî

Sene ehad-i ma'tiye ve elif indallâh (1221) (1806)

38

Safranbolu, Akveren Köyü, Araç Çayı üzerinde Darbhâne Nazırı Ebûbekir Efendinin hayır e-serlerinden olan KÖPRÜ'nün temelindeki kitabe taşında, Ebced hesabı ile yazılmış târih beyti

Üçler çıkub da Sâdelerle dediler târihini ( Darbhâne Emîni pür kerem Bu Bekir Efendi köprisi )

-1221-

NOT:

1-Sâdeler, eski harflerde, yalnız noktasız harf-lerin hesâbedileceğini işaret eden kelimedir.

2-"Üçler çıkub da" deyiminden maksat, târih he-sâbedilirken, toplamdan(3)çıkarılacağını anla-tır. (1224-3:1221) .

(Nail Memik)

39

Bilinen en büyük amucamız, Sahib-ül ayar, Darphane Nazırı EBÛBEKİR EFENDİ'nin kabri, (Karaca Ahmet Baba) Türbesinden Üsküdar'a doğ-ru inen inâdiye yolunda solda set üstündedir.

40

Darbhâne Nazırı merhûm Ebûbekir Efendi'nin, Üs-küdar, Karacaahmet mezarlığında, Karacaahmet türbe-si karşısındaki parselde, sözü edilen türbe sağda bırakılarak Üsküdar'a doğru inerken solda, duvar kenarında bulunan mezarında kitabe:

HÜVELBAKİ

Rıcâl-i Devlet-i Aliyyeden Darbhâne-i Amire Nazırı Merhum ve mağfur-leh Ebûbekir efendi rûhîçün elfâtiha 1222 (1807)

Ebûbekir Efendi'nin hemen sağ yanında gömülü, kız kardeşi Hadice Hanım'ın mezar taşı yazısı:

HÜVEL HAYYÜLBAKİ

Darbhâne-i Amire Emîni Ebûbekir Efendinin hem-şiresi merhûme ve raağfûr-leha el-mühtâc ilâ-rahmet-i Rabbihîel-Gafûr Hâcce Hadîce kadın rûh-ı şerîfîçün L-illâh-il fâtiha 1234 (1819)

Not:Ebûbekir Efendinin Hemşiresi Hâcce Hadice Ka-dının, I.Abdülhamit'in IV.Kadın Efendisi olması ih-timali vardır.

41

Aynı yerde, Hadice Kadının sağında gömülü, Ebû-bekir Efendinin yeğeni, Kaadı İbrâhim Şefik E-fendi'nin mezar taşı:

HÜVELBAKİ

Sâbıkaa Havasa-ı Rafia Kaadısı hıyâbân-ı Huld-i berin ve âşiyân-sâz-ı tak-ı ılliyyûn olan merhum raağfiret-nişân aleyhür-rahme v-el gufran Sâhib-i ayar yeğeni elhâc İbrahim Şefik Efendinin rûhîçün ve kâffe-i ehl-i îmân ervâhîçün elfâtiha 1244 (1829)

Not: Bu zât,yukarda adı geçen Hâcce (Hacı) Hadi-ce Kadının Oğludur. Eyübsultan Kadılığı yaptığı anlaşılmaktadır. 'Havass-ı Rafîa Kadılığı', Eyüb-sultan Kadıları için kullanılan bir özel târih deyimidir.

Nail Memik

EBÛBEKİR EFENDİNİN ERKEK ÇOCUĞU VE BU YÖNDEN SÜLALESİ

1-Merhûn Ebûbekir Efendinin Erkek oğlu kimdir? bilmiyoruz.

2-Bu bilmediğimiz oğlunun, oğlu, yâni Ebûbekir Efendinin Torunu SANDALCI diye anılan MEHMET E-FENDİ'dir. Otoriter bir zât imiş. Sandalcı lâkaba, nedeniyle halk arasında bu aileye SANDALCIGİL der-ler. Bununla birlikte, resmi kayıtlar, bu sülâle ko-luna da MEMİKOĞLU demektedir. Ki bu cihet ailemiz târihi yönünden şayanı dikkattir.

3-Sandalcı Mehmet Efendi'nin iki oğlu vardı; a)Bekir(Çavuş) 1866-13 Aralık 1919....Annesi ani-ne. Eşi Hanife. Hanife Hanım, Saraycık Köyündendir. Babaannem Şefika Hanım Merhumenin öz teyzesi idi. Bizler de "Saraycıklı Teyze" derdik. Bir başka tanımlama ile Saraycıklı Teyze (Hanife Hanım),Şefika annenin anası olan ve Dacudobası'n-da Ellibeş'le evli Fatma Büyükananın da öz karde-şi idi.D.1872 Ö.1921

Bekir Çavuş Merhum, II. Hamid devrinde, bâirâde-i Seniyye, İstanbul Adalar ve Küçükçekmece Başkomi-serliklerinde bulunmuş ve 1916 da emekli olmuştur.

43

Bekir Çavuş ve Hanife Hanımın çocukları: Oğlu, Per-tev. (Babamın arkadaşı imiş.) Çocuk yaşında vefat etmiş. Kızları, Feride ve Meliha hâlen hayattalar. Bir diğer kızı Hatice vefat etmiş. 1914 doğumlu imiş.

b)Mustafa. Köylüler arasında PAŞA diye anılırmış, Şehzade başında fırıncı imiş. Eşi, Zehra Hanım mer-hûme. Çocukları: Makbule ve Mediha, hayattalar.

Nail Memik

Not : Memikoğlu Mehmet'in Oğlu Mustafa'nın ha-nımı Zehra (Hacı İsmail kızı) ya, Akveren Köyün-deki evin yarı hissesini bedeliyle ve Tatsız'-daki bağın kendisine ait 8 de 6 hissesini ölünce-ye kadar bakmak şartıyle ferağ ve terk ettiğini, bu muamele için Dedemiz Mehmet Oğlu Emin Efendi-yi vekil intihap ettiğini beyân eden 9.Nisan 1919 (1335) târihli belge ailemize dâir hâtıra evrak arasında bulunmaktadır.

44

(?) Ebûbekir Efendi'nin Hanımı

Ebûbekir Efendi merhumun hanımının, yâni, Sanadalcıgil-ler'in ninesinin, başka bir deyimle, Sandalcı'nın Baba-annesi'nin adının (ESMA HANIM) olduğunu, bundan önceki sayfalarda yazılı araştırmaları yaptıktan hayli zaman sonra öğrendim. Şöyle ki: